Otyłość jest poważną chorobą, która z powodu swojego przewlekłego charakteru przebiega w bardzo podstępny sposób. Aktualne dowody naukowe jasno wskazują na to, że brak leczenia otyłości doprowadza do poważnych chorób i w efekcie prowadzi do skrócenia życia.

Wobec braku skuteczności postępowania zachowawczego jedynym skutecznym rozwiązaniem jest chirurgiczna interwencja.

Chirurgiczne leczenie otyłości, chirurgia bariatryczna czy chirurgia metaboliczna to terminy, które odnoszą się właśnie do różnych operacji wykonywanych na przewodzie pokarmowym. Ich celem jest utrata nadmiaru masy ciała.

Idea operacji wykonywanej aby uzyskać kontrolę masy ciała funkcjonuje już od wielu lat. W początkowym okresie leczenie to było kojarzone z wysokim ryzykiem około operacyjnym i trudnymi do zaakceptowania konsekwencjami operacji.

Przełomem był okres kiedy rozpowszechnieniu uległy operacje sposobem minimalnie inwazyjnym, czyli laparoskopii. Zmiana dostępu chirurgicznego istotnie zredukowała powikłania około operacyjne, dzięki czemu aktualnie bezpieczeństwo operacji bariatrycznych uważane jest za jedno z najwyższych w chirurgii.  Wszystko to pozwoliło na intensywny rozwój bariatrii.

W efekcie doszło do powstania wielu nowych metod operacyjnych. Część z tych metod funkcjonuje do dziś. Obecnie najbardziej popularnymi metodami operacyjnymi jest rękawowa resekcja żołądka oraz wyłączenie żołądkowe na pętli Roux-en Y.  Operacje te zostały szczegółowo omówiono w odrębnym artykule.

Należy jednak podkreślić, że chirurgiczne leczenie otyłości to nie tylko operacja - jest to proces terapeutyczny, który rozpoczyna się od momentu kiedy pacjent udaje się do gabinetu chirurga bariatry na I konsultację. Etap przygotowania do operacji zawiera w sobie opiekę dietetyka oraz psychologa. Są to kluczowe elementy w całym procesie utraty nadmiaru masy ciała.

Nadzór psychologiczny i dietetyczny po operacji jest również zasadniczym elementem leczenia bariatrycznego.

Do tej pory opracowano wiele technik chirurgicznych. Mimo licznych wątpliwości dotyczących mechanizmu działania operacji bariatrycznych, w literaturze nadal funkcjonuje podział chirurgicznych metod leczenia otyłości na techniki restrykcyjne, wyłączające oraz o mechanizmie mieszanym tj. restrykcyjno-wyłączające.

• Techniki restrykcyjne
  •  Założenie opaski regulowanej (AGB)  
  • Pionowa plastyka opaskowa żołądka (VGB)
  • Rękawowa resekcja żołądka (SG)   
  • plikacja żołądka (GP)

•  Techniki wyłączające
  • wyłączenie żółciowo-trzustkowe (BPD)  
  • duodeno - ileal transposition

• Techniki o mieszanym mechanizmie działania restrykcyjno-wyłączającym
  •  wyłączenie żółciowo-trzustkowe z przełączeniem dwunastnicy (BPD - DS)   
  • wyłączenie żołądkowe na pętli Roux-Y    (RYGB)
  • ominięcie żołądkowo-jelitowe na pętli omega (Mini GB, OAGB)
  •  single anastomosis duodeno-ileal bypass - sleeve (SADI-S)

Według tego podziału do technik restrykcyjnych zalicza się te zabiegi, których idea polega na zmniejszeniu pojemności żołądka, co prowadzi do ograniczenia objętości posiłku. Są to zabiegi, które nie wymagają wykonywania zespoleń i z tego powodu uważa się je za proste oraz bezpieczne dla chorego. Jest to jednak mylące, biorąc pod uwagę trudności w leczeniu powikłań po SG w postaci przetok żołądkowych. Postulowany mechanizm technik wyłączających sprowadza się do wywołania kontrolowanych zaburzeń wchłaniania poprzez wyłączenie odcinka jelita cienkiego z pasażu przewodu pokarmowego. Operacje tego typu są jednak obecnie rzadko wykonywane.

Dużą popularnością cieszą się techniki mieszane tj. restrykcyjno-wyłączające. Są to metody, które łączą w sobie idee opisanych powyżej technik. Najpopularniejszym rodzajem operacji tego typu jest wyłączenie żołądkowe na pętli Roux-en Y. Należy jednak podkreślić, że mechanizm działania operacji bariatrycznych nie jest do końca poznany. Zaprezentowany powyżej podział technik jest podziałem intuicyjnym. W świetle obecnych badań wiemy już, że w procesie utraty masy ciała po operacjach bariatrycznych odgrywa rolę wiele czynników, w tym gra hormonalna pomiędzy przewodem pokarmowym oraz ośrodkowym układem nerwowym, w której najpewniej uczestniczą również kwasy żółciowe. Nieustalona jest również rola zmian mikroflory przewodu pokarmowego w procesie utraty masy ciała w grupie chorych bariatrycznych.

Obecnie w Polsce najczęściej wykonuje się operacje rękawowej resekcji żołądka oraz wyłączenie żołądkowe na pętli Roux-Y. W około 99% przypadków zabiegi bariatryczne są wykonywane laparoskopowo.

dr hab. Michał Janik

Profesor WIML

Specjalista Chirurgii Ogólnej